Postępowanie spadkowe. Dziedziczenie z mocy ustawy i testamentu

Postępowanie spadkowe. Dziedziczenie z mocy ustawy i testamentu

Z chwilą śmierci prawa cywilnoprawne i majątkowe oraz obowiązki spadkodawcy, co do zasady przechodzą na inne osoby. Majątek osoby zmarłej staje się spadkiem który w drodze dziedziczenia nabywa inna osoba/ inne osoby.

Dziedziczenie prowadzi do nabycia ogółu praw i obowiązków majątkowych spadkobiercy. Współspadkobiercy mają tzw. udział w spadku. Spadkodawcą jest zatem osoba zmarła, a osoby po niej dziedziczące to spadkobiercy. 

O ile powyższe jest oczywiste, tak już kwestia dochodzenia do dziedziczenia oczywista dla wszystkich nie jest.

Sprawdź również: spadek

Powołanie do spadku – co to znaczy?

Tytuł powołania do spadku – to podstawa na jakiej dochodzimy do dziedziczenia.

1. DZIEDZICZENIE Z MOCY USTAWY- dziedziczenie ustawowe.

Spadek co do zasady powinien przypaść najbliższym krewnym spadkodawcy oraz jego małżonkowi. Zasada ta umacnia pozycję rodziny i chroni ich interesy.

zakres i środki ochrony bliskich zmarłego, którzy nie dziedziczą spadku reguluje instytucja zachowku opisana została szerzej tutaj

– co do całości spadku – w sytuacji gdy spadkodawca w testamencie nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób powołanych w testamencie, nie chce być spadkobiercą (odrzuca spadek) lub nie może być spadkobiercą ( bo jest niegodna dziedziczenia).

– co do części spadku – gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadku nikogo w drodze testamentu, gdy żadna z osób powołanych w testamencie, nie chce być spadkobiercą (odrzuca spadek) lub nie może być spadkobiercą (bo jest niegodna dziedziczenia).

2. DZIEDZICZENIE Z TESTAMENTU

Spadkodawca może rozporządzać swoim majątkiem w sposób dowolny na wypadek śmierci, jest to tzw. swoboda testowania, która gwarantuje osobie fizycznej prawo do autonomicznego zadecydowania o losie majątku po własnej śmierci. Praktyczną realizacją powyższej zasady jest sporządzenie testamentu.

Dziedziczenie testamentowe pozwala respektować wolę zmarłego.

Instytucja zachowku również w tym przypadku chroni najbliższych krewnych i małżonka spadkodawcy. Tym samym zasada testowania nie jest zasadą absolutną, a prawo chroni rodzinę, uznając że pewna część majątku zmarłego powinna przypaść jego najbliższym krewnym.

Tym samym, podstawa prawna do dziedziczenia nie może wynikać z umowy zawartej za życia przez przyszłego spadkodawcę, (z zastrzeżeniem wyjątków), a umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna.

Otwarcie i nabycie spadku. Chwila śmierci spadkodawcy i jej znaczenie.

Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy”

Chwilę śmierci spadkodawcy nazywa się otwarciem spadku. W sensie formalnym dowodem śmierci człowieka jest akt zgonu. Chwila śmieci spadkodawcy ma zatem istotne znaczenie. W szczególności przesądza o tym:

– jaki jest skład (zakres) spadku,

– jaki jest krąg osób które mogą być spadkobiercami

– jaki jest krąg spadkobierców ustawowych uprawnionych do zachowku.

Przyjęcie lub odrzucenie spadku- oświadczenie.

Spadkobierca nabywa spadek z chwilą jego otwarcia, czyli z chwilą śmieci spadkodawcy. Tym samym nabycie spadku nie jest uzależnione od dokonania przez spadkobiercę jakiejś szczególnej czynności, a wynika wprost z mocy samego prawa. Nie jest to tym samym nabycie ostateczne spadku, a co więcej spadkobierca nie ma obowiązku nabycia spadku. O kwestii dziedziczenia przesądza dopiero złożone:

– oświadczenie o przyjęciu spadku (bez ograniczenia odpowiedzialności za długi bądź z ograniczeniem odpowiedzialności) lub

– oświadczenie o odrzuceniu spadku

Spadkobierca może zostać ponadto uznanym za niegodnym dziedziczenia.

Termin na przyjęcie lub odrzucenie spadku.

Co ważne, oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania i nie może zostać odwołane.

Oświadczenie takie składa się przed sądem lub przed notariuszem, ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.

Brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie jest jednoznaczne z przyjęciem spadku z ograniczeniem odpowiedzialności za długi, tzw. przyjęciem z dobrodziejstwem inwentarza.

Spadkobierca który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Stwierdzenie nabycia spadku

Osoba mająca interes prawny może złożyć do sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku przez spadkobiercę. Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku toczy się przed sądem spadku w trybie nieprocesowym. Podstawowym celem tego postępowania jest ustalenie spadkobierców zmarłego i wysokości przypadających im udziałów w spadku.

Alternatywą dla tego typu ustaleń jest możliwość sporządzenia przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia.

Szerzej o kwestiach spadkowych dowiedzą się Państwo przy udzielaniu porady prawnej w Kancelarii Adwokackiej w Oleśnicy. Prawnik w Oleśnicy pomoże zabezpieczyć Państwa interesy, omówi możliwości postępowania w odniesieniu do konkretnej sytuacji faktycznej.

© 2025 Krystyna Ratajska. Wszystkie prawa zastrzeżone. Realizacja strony: Kodefix